[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Teoria empirystyczna zak³ada, ¿e proces poznania prawdy i œwiata opiera siê na doœwiadczeniu oraz eksperymencie.Dla Bacona prawdziwe by³o tylko to, co mo¿na potwierdziæ praktycznie na drodze doœwiadczenia.Naukowe podstawy empiryzmu nakreœli³ John Locke.Uczyni³ on poznanie naczelnym zadaniem filozofii, dokonuj¹c rozdzia³u dwóch Ÿróde³ wiedzy: postrze¿enia i refleksji.Wprowadzi³ te¿ pojêcie tabula rasa (bia³a karta) odnosz¹ce siê do umys³u dziecka nie dotkniêtego ¿adnym doœwiadczeniem.Karta ta zape³nia siê w czasie ¿ycia pod wp³ywem czynników zewnêtrznych.Locke twierdzi³, ¿e wszelka wiedza o otaczaj¹cym nas œwiecie i o nas samych ma Ÿród³o w doœwiadczeniu zewnêtrznym (zmys³y) i wewnêtrznym (refleksje).SensualizmWywodzi³ siê z pogl¹dów Locke'a.Sensualiœci mniemali, ¿e wszelka wiedz pochodzi z wra¿eñ zmys³owych.W poznaniu bra³y udzia³ tylko zmys³y, umys³ zosta³ pominiêty jako ca³kowicie bierny.HumanitaryzmHumanitaryzm to zaakcentowanie godnoœci cz³owieka i wartoœci ka¿dej jednostki ludzkiej, to tak¿e wskazanie na koniecznoœæ d¹¿enia do braterstwa, wolnoœci i równoœci wszystkich ludzi niezale¿nie od ich pochodzenia i wyznawanej wiary.Wi¹za³o siê to z powszechnie g³oszon¹ tolerancj¹ religijn¹.UtylitaryzmZgodnie z za³o¿eniami utylitaryzmu ka¿dy powinien d¹¿yæ do bycia po¿ytecznym dla innych, a tak¿e do osi¹gniêcia szczêœcia powszechnego rozumianego jako szczêœcie jak najwiêkszej iloœci ludzi.Podstawy utylitaryzmu wyznaczy³ Hume.Utylitaryzm dawa³ cz³owiekowi oœwiecenia zgodn¹ z duchem epoki mo¿liwoœæ odnalezienia swego miejsca w œwiecie - nie nale¿y ¿yæ bez Boga, ale dla innych ludzi, ku dobru i po¿ytkowi ogólnemu.Dobrobyt ludziom mia³y zapewniæ racjonalne zasady ekonomii.Utylitaryzm przywi¹zywa³ du¿¹ wagê do oœwiecenia ludzi, któr¹ to funkcjê mia³a pe³niæ literatura.Irracjonalizm Istot¹ irracjonalizmu by³o przekonanie, ¿e w ¿yciu cz³owieka wiele miejsca powinny zajmowaæ uczucie, intuicja, wiara i instynkt, ¿e rozum i ch³odna kalkulacja nie s¹ wcale najwa¿niejszeOdmiennoœæ t³a spo³eczno-politycznego epoki Geneza: w Europie kryzys spo³eczno-polityczny, którego przyczyn¹ by³y absolutyzm i feudalizm; w Polsce pryczyn¹ kryzysu by³a anarchia spowodowanaseformacj¹ demokracji szlacheckiej.W Europie walczono o wolnoœæ obywatelska; W Polsce o ograniczenie nadu¿yæ wolnoœci o odpowiedzialnoœæ ludzi korzystaj¹cych z wolnoœci.W Europie walka o równoœæ; W Polsce walka o likwidacjê pozorów równoœci i rozszerzenia uprawnieñ na inne poza szlacheckim stany.W Europie walka o ograniczenie w³adzy centralnej; W Polsce podkreœlano koniecznoœæ zwiêkszenia kompetencji w³adzy centralnej.W Europie g³ówn¹ si³a reformatorsk¹ by³o mieszczañstwo; W Polsce by³a to lepiej wykszta³cona szlachta i duchowieñstwo.6.Publicystyka okresu oœwiecenia w Polsce: twórcy, ich dzie³a i pogl¹dy.Publicystyka polskiego oœwiecenia wyrasta³a z jednej strony z odczucia koniecznoœci zreformowania przestarza³ego ustroju Rzeczpospolitej, z drugiej zaœ jego zaplecze stanowi³y filozoficzne pr¹dy (utylitaryzm).Jednym z pierwszych utworów tego typu by³o dzie³o Stanis³awa Konarskiego "O skutecznym rad sposobie".Publicystyka koncentrowa³a siê na aktualnych problemach spo³ecznych i politycznych kraju (pog³êbiaj¹cy siê kryzys wewnêtrzny), konfliktach z s¹siednimi pañstwami i rozbiorach.Wielcy pisarze podjêli rozpaczliw¹ walkê o zreformowanie kraju, wzmocnienie wewnêtrzne i odnowienie dawnej potêgi militarnej.Swój najwiêkszy rozkwit mia³a publicystyka podczas Sejmu Wielkiego, kiedy w formie piœmiennej toczy³a siê walka na s³owa stronnictwa konserwatywnego z reformatorskim.Stanis³aw StaszicUwagi nad ¿yciem Jana Zamoyskiego - zosta³y wydane tu¿ przed rozpoczêciem obrad Sejmu Wielkiego.Utwór zawiera³ wskazówki, czym Sejm powinien siê zaj¹æ i jakie maj¹ byæ postulaty stronnictwa reformatorskiego: podniesienie stanu wykszta³cenia; wychowanie obywatelskie i patriotyczne; zniesienie liberum veto; uwzglêdnienie dobra publicznego przy stanowieniu praw; zniesienie wolnej elekcji; wzmocnienie armii; reforma podatkowa.Przestrogi dla Polski - W tym dziele oprócz powtórzenia postulatów zawartych w poprzednim Staszic nakreœli³ kszta³t reform, które wed³ug niego nale¿a³o podj¹æ aby uczyniæ Polskê ponownie potêg¹.Postulowa³ poprawê ¿ycia ch³opa (widzia³ w nim cz³owieka a nie narzêdzie) oraz zwiêkszenie przywilejów mieszczan, którzy powinni móc uczestniczyæ w decydowaniu o losach kraju.Staszic podkreœla³, ¿e morotem rozwoju pañstwa jest przemys³, natomiast do upadku doprowadza Rzeczpospolit¹ magnactwo (rozpusta, chciwoœæ, marnotrawstwo, prywata i pycha).Hugo Ko³³¹taj Do Stanis³awa Ma³achowskiego.- to zbiór listów, bêd¹cych sum¹ uwag nad ustrojem i kszta³tem Rzeczpospolitej.Propozycje reform w nich zawarte to miêdzy innymi: wzmocnienie w³adzy królewskiej, zniesienie liberum veto, reforma podatkowa, utworzenie dobrze wyposa¿onej armii.Ko³³¹taj zwróci³ uwagê równie¿ na niew³aœciwe traktowanie poddañstwa ludu w Rzeczpospolitej.Postuluje, aby wszyscy byli sobie równi, wed³ug prawa polskiego.Franicszek JezierskiKatechizm o tajemnicach rz¹du polskiego - to utwór stylem nawi¹zuj¹cy do piœmiennictwa religijnego celnie i z³oœliwie kompromituj¹cy i wyszydzaj¹cy anachronizmu ustroju polskiego
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
