[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.stanowi w P.Chmielowskiego tłumaczeniuKrytyki czystego rozumu (I.Kanta) odpowiednik słowa Verstand, tu: intelekt"(4).roztropność - jedna z cnót, usprawnienie rozumu praktycznego, polegające naumiejętności odpowiedniego doboru środków do realizacji wybranego celu/dobra(lub szerzej: tak\e rozpoznawania celów/dóbr i własnej sytuacji \yciowej).rozum - 1) zespół naturalnych (przyrodzonych) władz poznawczych człowieka(w przeciwieństwie do władz pozapoznawczych lub pozanaturalnych) lub władzapoznawcza pełniąca funkcję instancji kontrolującej pozostałe władze poznawcze;2) zespół niezmys-łowych władz poznawczych człowieka; intelekt (1); 3) władzarozumowania (lub szerzej: poznania dyskursywnego); 4) w niektórych ujęciachtomistycznej metafizyki poznania (np.u M.A.Krąpca): r.szczegółowy {ranoparticularis, vis cogitativa) - władza poznawcza o charakterze zmysłowo-intelektualnym (działająca niejako mechanicznie, instynktownie), za pomocąktórej następuje bezpośrednie zetknięcie" poznawcze podmiotu z konkretnymbytem realnym i wydanie odpowiedniego sądu egzystencjalnego (ewentualnie te\ocena bytu jako u\ytecznego lub nie dla podmiotu - vis aestimativa); 5) w filozo-fii I.Kanta: czysty r.(Vernunft) - najwy\sza władza poznawcza, znajdująca sięponad zmysłami i intelektem; władza poznania całkowicie niezale\nego oddoświadczenia, tworząca naczelne zasady, transcendentalne idee (duszy, świata iBoga) i dialektyczne wnioski (wyprowadzone z tych idei).Idee tworzone zkonieczności przez czysty r.nie posiadają istotnej teoretycznej wartościpoznawczej (ich przedmioty nie mogą być w \aden sposób doświadczane czyunaocznione), choć stanowią warunki sensowności działania moralnego.rozumienie - 1) uwa\ne i aktywne (interpretujące) ujęcie poznawcze (lub jegorezultat) czegoś, nastawione na uchwycenie jego sensu, istoty, funkcji, związków;akt poznawczy, w którym doniosłą rolę odgrywa czynnik intelektualny; 2)poznawcze dotarcie do sensu pewnego układu znaków, np.czyjejś wypowiedzi(ustnej, pisemnej lub innej); poznawcze przyswojenie sobie tekstu, pojęcie(pojmowanie) go, domyślenie, zinterpretowanie, wkomponowanie (dołączenie)jego treści do treści wcześniej poznanych (niekiedy uwikłanych w odpowiednikontekst kulturowy).Pojęcie r.(wraz z powiązanym z nim pojęciemprzedrozumienia) odgrywa wa\ną rolę w hermeneutyce i naukachhumanistycznych (czy ich metodologii), a tak\e w niektórych kierunkach filozofiii teologii.Za sprawą m.in.407 W.Diltheya, R.Bultmanna i H.-G.Gadamera popularna jest koncepcja samo-r.poprzez tekst: tekst (zwłaszcza archetypiczny, np.Biblia) umo\liwia człowiekowir.i wzmocnienie własnej egzystencji, jest środkiem do dokonywania \yciowychwyborów.Tak pojętemu r.egzystencjalnemu odpowiada w R.Ingardenakoncepcji dzieła literackiego obcowanie z, ujawnionymi w dziele, tzw.jakosciami metafizycznymi, dzięki którym odsłaniają się nam głębie iprazródła bytu".rozumowanie - jedna z trzech podstawowych (obok przedstawienia i sądu)odmian umysłowych czynności (i rezultatów) poznawczych.R.to przedewszystkim proces uznawania (za prawdziwe lub prawdopodobne) jednych sądów(zdań) ze względu na inne (wyprowadzanie wniosków/konkluzji zprzesłanek/zało\eń) na podstawie zachodzących między nimi związków,najlepiej: wynikania logicznego.W tym ostatnim przypadku r.to dobieranie(wyszukiwanie, uznawanie) następstwa (następnika; członu wynikającego) dlaracji (poprzednika; członu, z którego coś wynika) lub na odwrót; tak pojęte r.dzieli się zasadniczo na dedukcyjne (dedukcja) i redukcyjne (redukcja).R.totak\e rozwiązywanie zagadnień (problemów).ró\nica gatunkowa - cecha (właściwość) posiadana wyłącznie przez wszystkieprzedmioty nale\ące do danego gatunku, wyró\niająca je spośród pozostałychprzedmiotów danego (najbli\szego) rodzaju.ruch - 1) w sensie szerszym: zmiana; 2) w sensie wę\szym: zmianaprzypadłościowa (ciała), która mo\e dotyczyć jakości, ilości lub miejsca; wsensie właściwym: (tylko) zmiana lokalna, tzn.zmiana miejsca; 3) w sensieprzenośnym: działalność (zwłaszcza w stadium spontanicznym, jeszcze niezinstytucjonalizowanym) intelektualna, społeczna czy inna prowadzona przezjakąś grupę ludzi
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
