[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Pierwszą okolicznością sprowadzającą zło jest owe urzą-dzenie czy zorganizowanie świata zwierzęcego, za sprawąktórego cierpienie na równi z przyjemnością służy temu,ażeby wszystkie zwierzęta poruszać do działania i w wiel-kim dziele samozachowania budzić ich czujność.Otóżrozumowi ludzkiemu wydaje się, że do tego celu wystar-czyłyby różne stopnie samej przyjemności.Zażywanierozkoszy mogłoby być trwałym stanem wszystkich zwie-rząt; kiedy zaś przynagliłaby je któraś z naturalnych po-trzeb, jak na przykład pragnienie, głód, znużenie za-miast cierpienia odczuwać by mogły zmniejszenie sięprzyjemności, co pobudziłoby je do poszukiwania przed-miotu nieodzownego do utrzymania się przy życiu.Ludzie dążą do przyjemności tak samo skwapliwie,jak unikają cierpienia, a przynajmniej mogli by byćtak ukonstytuowani.Wydaje się przeto, że byłoby rzecząw pełni możliwą utrzymać zwykły bieg życia, obywającsię bez cierpienia.Dlaczego więc dane jest choćby jed-nemu zwierzęciu doznawać tego rodzaju wrażeń? Jeżelizwierzęta wolne mogą być od cierpień przez godzinę,to cieszyć by się mogły taką wolnością zawsze; wytworze-nie tego odczucia wymagało wszak równie szczególnegourządzenia narządów, co wyposażenie zwierząt we wzrok,słuch czy każdy w ogóle zmysł.Czyż mamy przypuś-cić, że urządzenie takie było koniecznością, choćnie widać po temu żadnej racji? I czy mamy budowaćna tym domniemaniu, jak na najpewniejszej prawdzie?Jednakże sama zdolność doznawania cierpień nie wy-tworzyłaby cierpienia, gdyby nie druga okoliczność, a tomianowicie, że światem kierują ogólne prawa, co w przy- padku Istoty bardzo doskonałej wcale nie wydaje siękonieczne.Prawdą jest, że gdyby wszystkim kierowaćmiały szczególne, akty woli, naturalny bieg rzeczy ule-gałby nieustannym zakłóceniom i nikt nie mógłby sięw życiu kierować rozumem.Czy jednak temu manka-mentowi nie mogłyby zaradzić inne szczególne akty woli?Mówiąc krótko, czy bóstwo nie mogłoby wyplenić całegozła, gdziekolwiek by się coś złego znalazło i wytworzyćcałego dobra, bez żadnych przygotowań i długiego sze-regu przyczyn i skutków?Ponadto trzeba nam wziąć pod rozwagę, że wedletego jak świat urządzony jest obecnie, naturalny biegrzeczy, chociaż przypuszcza się, iż jest ściśle prawidłowy,nam takim się nie wydaje; wielu wydarzeń nie jesteśmypewni, wiele z nich zawodzi nasze oczekiwanie.Zdrowiei choroba, dobra i zła pogoda oraz nieskończona ilośćinnych przypadkowych zdarzeń, których przyczyny sąnieznane i zmienne, wywierają wielki wpływ zarówno nalosy poszczególnych osób jak i na pomyślność społeczeństw;i zaprawdę, całe życie ludzkie zależy w pewien sposóbod takich przypadków.Wynika stąd, że Istota, którazna ukryte sprężyny wszechświata, mogłaby za pomocąszczególnych aktów woli z łatwością obrócić wszystkie teprzypadki na dobro ludzkości i uszczęśliwić cały świat,nie ujawniając się żadnym działaniem.Flota, której celebyłyby z korzyścią dla społeczeństwa, spotkać by mogłazawsze pomyślny wiatr, dobrzy władcy cieszyć się zdro-wiem i długim życiem, osoby urodzone do sprawowaniawładzy i rządzenia odznaczać się dobrym charakteremi cnotliwością usposobienia.Parę tego rodzaju pociągnięć,prawidłowo i mądrze pokierowanych, zmieniłoby obliczeświata, a przecież jak się zdaje, nie zakłóciłoby natural-nego biegu wydarzeń ani nie wprowadziło większego za- mieszania do postępowania ludzi, niż dzieje się to w istnie-jącym urządzeniu rzeczy, w którym przyczyny okrytesą tajemnicą i są zmienne i złożone.Parę leciutkichmuśnięć mózgu Kaliguli w dzieciństwie i Kaligulastałby się Trajanem; jedna jedyna fala wyższa nieco od po-zostałych, która pogrzebałaby na dnie oceanu Cezara i jegosukcesy, mogła była wrócić wolność wielkiej części ludzko-ści.%7łe opatrzność w ten sposób nie ingeruje, po temu istniećmogą, o ile coś nam o tym wiadomo, ważkie powody;powodów tych nie znamy jednak, a chociaż samo przy-puszczenie ich istnienia, wystarczy, być może, żeby ura-tować tezę dotyczącą atrybutów Boga, to niechybnie niewystarczy nigdy, ażeby tezę tę postawić
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
