[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Ja zaś stano-wię środek mojego kręgu.735Chociaż słowa biblijnego Józefa podtrzymał w tym względzie sam Salvatore Dali stwierdza-jąc w wywiadzie dla Paris Match : Kiedy leżę między peronami dworca kolejowego w Perpi-gnan, środek świata znajduje się dokładnie w punkcie mojego pępka i ta intuicja nie wydajesię słuszna.Trzeba bowiem zauważyć, że w kulturach typu ludowego wyobrażenia dotycząceśrodka świata rozwijają się wielotorowo.Odnajdujemy tu więc z jednej strony cały zestaw opo-wieści o górach i drzewach kosmicznych, których szczyty sięga ją niebios, a opoki (korzenie)ostatecznych podziemi, u stóp których tryskają zródła życia; z drugiej strony wyrazne elementy środkowości przypisywane są naszej wsi , miejscowym sanktuariom, wreszcie własnemudomowi.Czy jest jednak możliwe, by jeden świat miał parę środków jednocześnie? Ależ tak!Nie powinniśmy bowiem myśleć pisze Mircea Eliade że symbolizm Zrodka posiada geometryczne konse-kwencje, tak oczywiste dla zachodniego sposobu myślenia.[.] Wielość środków świata wewnątrz jednego za-mieszkałego regionu jest zupełnie do przyjęcia, ponieważ nie mamy tu do czynienia ze zwykłą, laicką, homoge-niczną przestrzenią geometryczną, lecz z przestrzenią sakralną, świętą.Stykamy się z sakralną, mityczną geografią,jedyną geografią, która praktycznie się liczy.Geografia świecka, obiektywna , jest bez znaczenia, bo jest teore-tyczną, abstrakcyjną konstrukcją przestrzeni i świata, w którym naprawdę nikt nie mieszka, świata, który z zasadymusi być światem nieznanym.W geografii mitycznej przestrzeń święta jest bardziej realną przestrzenią, ponieważdla człowieka pierwotnego mit jest czymś realnym jako zdający sprawą z prawdziwej rzeczywistości.736733Cz.Hernas Wstęp do: Kotula Znaki przeszłości., s.20.734J.S.Bystroń Tradycyjne wyobrażenia o środku świata, [w:] Zbiór prac poświęconych przez Towarzystwo Geo-graficzne we Lwowie Eugeniuszowi Romerowi w 40-lecie jego twórczości naukowej, Lwów 1934, s.592-594.735Mann Józef i jego bracia, t.II, s.1.736Eliade Symbolika środka., s.1391.114 Z prawdziwej rzeczywistości, którą determinuje tekst danej kultury.Tak więc typowa triadaśrodków świata wymienianych przez chłopa polskiego: mój dom moja wieś Częstochowa (ew.Jerozolima lub Rzym, rzadziej bliższe, lokalne sanktuarium)737 nie urąga mitycznej lo-gice.Stwarza natomiast warunki do istotnego różnicowania litery narracji mitycznej, odnoszącejsię do owych środków .W akcesoria centrum738 obrastać będzie przede wszystkim środek odleglejszy.Wieża kościoła jasnogórskiego jawić się więc pocznie jako universalis columna,axis mundi; pod kościołem rozciągać się będą strzeżone przez smoka (warto tu porównać legendyzwiązane ze wzgórzem wawelskim) przepastne groty; zaś woda w studniach klasztornych zamieni się w krewna chwilę przed końcem świata.739 Natomiast nasz dom, nasza wieś (acz nie należy tu lekceważyć takich sym-bolów, jak znaki na środku belki stropowej, podłaznik, podział przestrzeni miejsca zamieszkania)740 ujawniająswój środkowy charakter przede wszystkim per negationem:Człowiek oderwany od swojej społeczności nie może żyć.[.] Banicja, interdykt są karą równą śmierci.Zakazudzielania sakramentów w Kościele, zakaz utrzymywania kontaktów z członkami własnego plemienia w społeczeń-stwach pierwotnych zabijają tego, kogo dotknęły.Człowiek pierwotny zna jedną tylko społeczność.[.] %7łycie jestdlań jeszcze całością, a wspólnota łącząca go ze społecznością jest właśnie życiem obdarzonym mocą.741Moc zaś znajduje się pośrodku.742 %7łycie jest więc wewnątrz kręgu swojskości i bliskości śmierć na zewnątrz:orbis exterior na zewnątrz dalekie śmierćorbis interior do wewnątrz bliskie życie.A przyczynkiem do realności tej dychotomii niech będzie nawet nie słynna scena wypędzeniaJagusi z Lipiec, kiedy to w jej oczach szeroko rozwartych gorzało ponure płomię grozy i śmier-ci ,743 ile całkiem współczesne przekonanie, że nie pożyje długo, kto oddawszy ziemię na rentęopuszcza rodzinną wieś.Polska tradycja ludowa nie dorobiła się wątku, który by dokładnie odpowiadał historii Antaj-osa (Anteusza).Wydaje się jednak, że w pełni odpowiada jej powszechny wśród emigrującychchłopów zwyczaj zabierania w nieznane woreczka z życiodajną ziemią z centrum z rodzinnegozagonu.On rzucił ojców zagrody,By w świat wyruszyć nieznany.[.]Wziął tylko klejnot jedyny:Garść czarnej ziemi ojczystej
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
