[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Tylko w warunkach wolnego życiapublicznego i swobodnej konfrontacji poglądów można owocnie działać na rzeczwychowania ludzi wolnych od uprzedzeń i odrzucających stereotypy w ocenie innych isiebie.Mimo tych niesprzyjających warunków wzrosła znacznie w Polsce w ostatnimdziesięcioleciu liczba Polaków zainteresowanych poważnie historią społeczności żydowskiejw Polsce, religią, obyczajem, kulturą %7łydów, których już nie ma.Rozwija się zainteresowanietym, co %7łydzi w ciągu stuleci wytworzyli w kręgu własnej kultury i sztuki, i tym, co wnieśliw różnych dziedzinach kultury kraju, w którym żyli wspólnie z Polakami czy obok Polaków,ale który przez wiele generacji był ich miejscem na ziemi.Dziwnym i psychologicznie przekornym zrządzeniem losu lata 1967-1968, któremiały być w PRLu czasem rozprawy z %7łydami, organizowanej przez ówczesną władzę,przyniosły wśród Polaków znaczny wzrost zainteresowania Izraelem i życzliwości dlamieszkańców tego kraju, przyniosły w nienotowanych poprzednio w nowszej historii Polskirozmiarach przejawy solidarności środowisk intelektualnych i młodzieży akademickiej nietylko z kolegami i koleżankami, lecz w ogóle z ludzmi dyfamowanymi, szykanowanymi zpowodu pochodzenia lub wyznania ich czy też ich rodziców.Dla młodzieży wychowanej powojnie szokiem stała się kampania wskazująca na ich kolegów i przyjaciół jako na obcych, innych, wrogich.Ludzie pamiętający wojnę i zagładę %7łydów - przynajmniej ci bardziejświadomi - odebrali to jako budzenie upiorów i - mimo że to przecież nie społeczeństwopolskie było autorem nagonki - osobistą hańbę.I w tych kategoriach ocenili nowy,przymusowy eksodus %7łydów z Polski.Było oczywiście wielu, którzy w mniejszym lubwiększym stopniu ulegli manipulacyjnym chwytom propagandy.Większość byłazdezorientowana i pozostawała na boku - jak wszędzie i zawsze.W kilka zaś lat pózniej zwielkim i szerokim, wcale nie tylko w środowiskach inteligenckich, zainteresowaniemspotykały się wszelkie odczyty i publikacje ludzi godnych zaufania traktujące o historii%7łydów w Polsce czy o stosunkach polsko-żydowskich (odbywały się one na niektórychkatedrach uniwersyteckich i na uniwersytecie latającym ).Z poparciem opinii publicznejspotkał się w styczniu 1981 r., w miesiącach pierwszej Solidarności , apel 21 osób ze światanauki i kultury o wyjaśnienie bliższych okoliczności nagonki antysyjonistycznej w 1968 r.inaprawienie wyrządzonych krzywd.Pozytywnie też przyjęty został przez elity kształtujące niezależną opinię publiczną wPolsce apel w sprawie stosunków polskożydowskich, który podpisali trzej wybitni %7łydzipolscy: Michał Borwicz, Józef Lichten, Szymon Wiesenthal, i trzej kurierzy PolskiegoPaństwa Podziemnego: Jan Karski, Jerzy Lerski, Jan NowakJeziorański, ogłoszony wewrześniu 1983 r.w miesięczniku Kultura (Paryż, nr 9/432), a następnie w wielu pismach wjęzyku polskim, niemieckim, angielskim i francuskim.W apelu tym stwierdzono między innymi:Czas już, by położyć kres temu wzajemnemu antagonizmowi.Wyrządza on szkodyobu stronom i jest szczególnie bolesny dla tych %7łydów, którzy będąc patriotami polskimi niezapominają o swym żydowskim pochodzeniu i chcą być wierni swemu dziedzictwu i religii.Nie służą temu celowi ani wzajemne rekryminacje, ani próby roztrząsania, kto w tymtragicznym bilansie ponosi większą winę.Po obu stronach ludzie dobrej woli dążą donawiązania dialogu i wzajemnego zrozumienia.Szukajmy w tym dialogu tego, co dziś łączyćpowinno Polaków i %7łydów1.Możliwości obiektywnego zajmowania się badawczo i publikacyjnieproblematyką stosunków polsko-żydowskich w latach 1939-1945 w kraju i w świecie - boprzecież nie tylko w warunkach okupacji, ale także w warunkach uchodzstwa wojennego naprzykład w Wielkiej Brytanii czy na Bliskim Wschodzie, nie mówiąc już o środowiskudeportowanych Polaków i %7łydów w ZSRR - praktycznie nie istniały do 1989 r.Dopuszczalnebyło cząstkowe zajmowanie się problemami terroru hitlerowskiego i eksterminacji %7łydów iPolaków w niektórych częściach Polski pod władzą III Rzeszy, z wyłączeniem dawnych województw Rzeczypospolitej położonych na wschód od Bugu i Sanu.Do godnych uwagipublikacji dokumentacyjnych pierwszego dwudziestolecia powojennego zaliczyć możnapracę Eksterminacja %7łydów na ziemiach polskich w okresie okupacji hitlerowskiej.Zbiórdokumentów (pod red.T.Berenstein, A.Eisenbacha i A.Rutkowskiego - %7łydowski InstytutHistoryczny, Warszawa 1957).Udostępnia ona sto osiemdziesiąt siedem dokumentów.Wopartej o tę pracę dokumentacji wydanej w NRD uzupełniono polską edycję bogatymmateriałem ilustracyjnym (Faschismus - Getto - Massenmord, Berlin 1960)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
