[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.; przykłady czynności dorosłego: selekcja bodźców, ich wyol-brzymianie, podkreślanie i uwypuklanie różnych właściwości, odpowiednie gru-powanie i porządkowanie, ustalanie częstotliwości i kolejności pojawiania się wpolu percepcyjnym dziecka – wszystko służy temu, aby dziecko skupiło na nichswą uwagę w trakcie badania;(2) upośrednianie znaczenia: wyrażanie werbalnie i/lub niewerbalnie oceny bądźuczucia w stosunku do różnych obiektów poznania: przedmiotów, ludzi, zwierząt,pojęć, wartości (emocjonalne naznaczanie); nadawanie specjalnej wartości prze-szłym i przyszłym doświadczeniom dziecka; przykłady czynności dorosłego:gesty, zmiany mimiczne (np.przesadne otwieranie oczu i ust), dźwięki (westchnie-nia, okrzyk zdziwienia), słowne wyrażenie uczucia;(3) transcendencja: wykraczanie poza dostępne informacje, poszerzanie świa-domości poznawczej dziecka ponad to, co konieczne by zaspokoić bezpośredniodaną potrzebę poprzez dokonywanie różnych porównań, wyjaśnianie orientacji wczasie i przestrzeni, zachęcanie do szukania w pamięci i przypominania sobie, na-prowadzanie myśli dziecka na coś; przykłady czynności dorosłego: rozma-wianie z dzieckiem o jedzeniu podczas posiłku; rozmawianie o właściwościachróżnych przedmiotów w czasie porządkowania zbiorów przedstawiających je ob-19Anna Brzezińska, Dziecko w badaniach psychologicznychrazków; eksploracja części ciała lub właściwości przedmiotów w trakcie manipu-lowania nimi; odwoływanie się do wspomnień dziecka w trakcie analizy jakiejś hi-storyjki obrazkowej; zachęcanie dziecka do wyrażania swoich opinii na różne te-maty, głośnego komentowania w trakcie wspólnego wykonywania zadania;(4) upośrednianie poczucia kompetencji: wyrażanie zadowolenia werbalniei/lub niewerbalnie z zachowania dziecka zawierające wyraźne wskazanie specy-ficznych elementów zachowania rozpoznawanych przez dorosłego jako sukcesdziecka; przykłady czynności dorosłego: parafrazowanie wypowiedzi dziec-ka, zachęta do powtórzenia danego zachowania, wyraźne okazywanie swego za-dowolenia mimiką, gestami, tonem głosu, zmianą swej pozycji za stołem czy napodłodze, wskazywanie odpowiedniego przedmiotu czy wytworu dziecka i analizaróżnych ich właściwości w związku z podejmowanymi przez dziecko działaniami,zachęcanie dziecka do wyrażania swojego zadowolenia po wykonaniu czegoś;(5) upośrednianie regulacji zachowania: modelowanie, demonstrowanie i/lubsłowne sugerowanie dziecku odpowiedniej w stosunku do wymogów zadania re-gulacji zachowania; dopasowywanie wymagań zadania do zdolności i zaintere-sowań dziecka, regulowanie intensywności i szybkości zachowania dziecka, redu-kowanie perspektywy egocentrycznej; przykłady czynności dorosłego: zachę-ta do planowania zachowania, dawanie wskazówek typu troszkę wolniej, delikat-niej; poczekaj chwilę, zastanów się; chciałbyś się chwilę zastanowić?; możesz to sobie zrobić “na próbę”; chcesz kartkę na brudnopis?; jeżeli czegoś nie będziesz rozumiał to od razu możesz mnie pytać; celowe zwracanie uwagi dziecka na coś np.: zobacz, tu można zacząć rysowanie, albo tu; pokazywanie, jak coś wykonać z jednoczesnym komentowaniem tego i zachęcaniem dziecka do próbowaniaPomocy (tj.wsparcia emocjonalnego, udzielania wyjaśnień i podawania przy-kładów, naprowadzania na właściwy tok rozumowania, odpowiadania na pytania i do-starczania informacji, demonstrowania wykonania czegoś, podawania odpowiednichprzedmiotów, pomocy technicznej, gdy dziecko samo coś wykonuje itd.) udzieladziecku psycholog bezpośrednio w trakcie prowadzonego postępowania diagnostycz-nego (faza II “diagnoza / pomoc” – patrz Tab.1.).20Anna Brzezińska, Dziecko w badaniach psychologicznychJednym z rodzajów wspierania dziecka w jego wysiłkach rozwiązania zadaniaczy sprostania wymaganiom stawianym przez psychologa jest “budowanie rusztowa-nia” 12 przez psychologa (por.Bornstein, 1995; Schaffer, 1994a, s.93 – o roli zachowań antycypacyjnych dorosłego względem dziecka; Schaffer, 1994b, s.106-109 i s.120-122).Wg Brunera matki często pomagają “dziecku w osiągnięciu zamierzonegocelu, włączając się jedynie, aby towarzyszyć, odwzajemniać lub stworzyć rusztowanie dla (jego – A.B.) działania.” (cyt.za: Schaffer, 1994d, s.175).Wsparcie to ma różne formy, ale zawsze celem nadrzędnym jest upewnienie się przez dorosłego, iż dziecko osiąga cele, które bez takiej pomocy byłyby dla niego czasami zupełnie niedostępne.Schaffer (1994d) wychodząc od koncepcji Brunera i Wooda oraz poddając wnikliwejinterpretacji wczesne “zabawy” matek i małych dzieci sformułował swoją koncepcjętzw.epizodów wspólnego zaangażowania (EWZ).Odnoszą się one do takich zacho-wań dorosłego, kiedy to “jest (on) aktywnie zaangażowany w poszerzanie repertuaruzachowań dziecka, pomagając mu opanować pewien nowy problem i tą drogą przeno-sząc je na wyższy poziom kompetencji w radzeniu sobie z wymaganiami otoczenia”(op.cit., s.153).Wg Schaffer (ibidem) istotą epizodu wspólnego zaangażowania jest taki kontakt między dwiema osobami, kiedy to obie “wspólnie zwracają uwagę na ja-kiś zewnętrzny temat i wspólnie względem niego działają”.Schaffer analizuje kilka ważkich wg niego takich rodzajów interakcji, które można określić mianem EWZ.Na-leżą do nich: (a) obecność dorosłego, ale taka, która daje działającemu dziecku poczucie bezpieczeństwa, we wczesnym okresie życia chodzi także o fizyczną dostępnośćmatki (opiekuna), (b) podejmowanie przez dorosłego wysiłków związanych z ukierun-kowywaniem i ogniskowaniem uwagi dziecka, (c) podzielanie przedmiotu zaintereso-wania przez dziecko i dorosłego czyli “orientacja na ten sam temat”, uzyskiwana poprzez wskazywanie, kierowanie wzroku i odniesienie słowne (ibidem, s.169), (d)zmienność działań dorosłego – przyjmująca formę naprzemiennie wsparcia, które słu-ży podtrzymaniu aktualnego zachowania dziecka oraz wyzwania, kierującego dzieckona osiąganie nowych dla niego celów wg strategii “o jeden krok naprzód” (Heckhau-sen, 1987; za: Schaffer, 1994d, s.171) (patrz dalej: dwa wymiary interakcji wg Born-12 Pojęcie rusztowania ( scaffolding) zostało wprowadzone przez Brunera i Wooda (por.Schaffer, 1994d, s.175 i nast.).21Anna Brzezińska, Dziecko w badaniach psychologicznychsteina (1995b) – społeczny i dydaktyczny).Rodzice (opiekunowie) mogą obserwować takie interakcje psychologa i dzieckaoraz mogą być w ten proces coraz bardziej włączani jako pełnoprawni uczestnicy.Psycholog ma wtedy okazję do obserwowania ich naturalnych interakcji z dzieckiem z jednej strony, a z drugiej do modyfikowania ich sposobu postępowania, szczególniezachowań o charakterze udzielania pomocy.To, czego uczą się wtedy dorośli toprzede wszystkim uważnej, wrażliwej obserwacji sposobu działania dziecka orazudzielania mu wsparcia zgodnie z zasadą “minimum pomocy” (tyle tylko, aby samo-dzielnie mogło wykonać następny krok)
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
