[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Należy pamiętać, iż czynności ludzkie jako dynamiczne systemy wartości sąograniczone, ale nie izolowane.Omawialiśmy przedtem przyczynowe wpływy czyn-ności na inne czynności.To, co stało się lub dzieje z wartością w trakcie jednejczynności, może mieć wpływ na przebieg innej czynności związanej z tą samą war-tością; może pomóc lub przeszkodzić w realizacji jej zamiaru.Praktyczni myśliciele i działacze są nie tylko w pełni świadomi wpływu, jakijedne czynności wywierają na inne, lecz także przewidują go i regulują zawczasutak, aby jedne ich czynności pomagały innym ich czynnościom oraz aby zapobieckonfliktom pomiędzy ich dążnościami.W rezultacie czynności, które mają jakieśwartości wspólne, są podporządkowane wzorom kulturowym w ten sposób, żestała zgodność z danymi wzorcami i normami zapewnia zarazem możliwośćstałego urzeczywistniania zamiarów ich wszystkich.Taka jest ogólna zasada, jakąkierują się jednostki ludzkie wówczas, gdy konsekwentnie zmierzają do zgodno-ści z określonymi wzorami kulturowymi.Nazwiemy tę zasadę zasadą f u n k -c j o n a l n e j ws p ó ł z a l e ż n o ś c i mi ę d z y c z y n n o ś c i a mi.O ile podległe wzorom kulturowym czynności związane z jedną i tą samą wartością(lub zespołem wartości) są funkcjonalnie współzależne, o tyle w trakcie ich Wy-konywania zostają połączone w zorganizowany aksjonormatywnie, dynamicznys y s t e m c z y n n o ś c i.[.]Obecnie musimy w pełni uwzględnić fakt, iż wiele czynności złożonych zgodniez tymi samymi wzorami kulturowymi oraz przejawiających podobny ład aksjo-normatywny może być raz po raz wykonywanych nie tylko przez te same jednostki,ale i przez wiele różnych jednostek w tym samym okresie historycznym.W sferze religii to podobieństwo jest najbardziej uderzające i łatwe do zaobserwo-wania wówczas, gdy czynności są zgodne z określonym, utrwalonym rytuałem.Wezmy83 Florian Znaniecki WZORCE I NORMYdla przykładu rodzaj czynności niezbyt złożony, ale zawierający zawsze szereg skład-ników elementarnych który każdy z wierzących muzułmanów wykonuje pięć razydziennie; zwraca się on w kierunku Mekki, jeśli ziemia lub podłoga są nieczyste, roz-kłada dywan, klęka, odmawia krótką modlitwę i pochyla się tak, aby czołem dotknąćziemi.Albo wezmy kult lares i penates uprawiany przez głowę rodziny w starożytnymRzymie.Albo poranne i wieczorne modlitwy członków Kościoła katolickiego (OjczeNasz, Zdrowaś Maria i Wierzę w Boga).Albo dłuższe i bardziej złożone modlitwykapłanów dowolnej religii współczesnej.Albo regularne obchody Komunii przez du-chowieństwo protestanckie tych wyznań, które uważają Komunię za najważniejszyz sakramentów obchody różne w różnych wyznaniach, ale zasadniczo podobne w ob-rębie każdego z nich.Kiedy analizujemy porównawczo te złożone czynności rytualne, stwierdzamy, iżnie tylko całokształt czynności ma być zgodny z pewnymi podstawowymi wzorcamii normami, ale i wszelkie czynności elementarne, wchodzące w skład każdej z nichzwykle mają być dostosowane do ściśle określonych wzorów, pozostawiających nie-wiele miejsca na indywidualne innowacje.Niektóre wzory, na przykład klęczenie,używanie pewnych symbolów słownych, mają zastosowanie do elementarnych skład-ników złożonych czynności różniących się całym swym przebiegiem.Inne, takie jakużywanie pewnych sakralnych akcesoriów czy składanie ofiar, odnoszą się tylko dozłożonych czynności szczególnego rodzaju.W każdym bądz razie każde złożone przed-sięwzięcie religijne obejmuje szereg podległych wzorom kulturowym obrzędów róż-nych rodzajów, które wszystkie uważa się za współzależne, ponieważ każdy ma sięprzyczynić do realizacji ich całościowego zamiaru.O ile też są one zgodne z odpo-wiednimi wzorami, o tyle całe przedsięwzięcie zostaje zintegrowane w zorganizowanyaksjonormatywnie system czynności
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
