Nietzsche Z genealogii moralnoci

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.W samej rzeczy, trzebabyło boskich widzów, aby godnie uczcić widowisko, które się wówczas zaczęło i któregokońca jeszcze dziś wcale przewidzieć nie można, widowisko zbyt subtelne, zbyt cudowne,zbyt paradoksalne, aby mogło się odegrać niedorzecznie, niepostrzeżenie na jakiejś śmiesznejgwiezdzie! Odtąd człowiek należy do najbardziej nieoczekiwanych i wzruszających rzutówszczęścia, w które gra �wielkie dziecko� Heraklita, czy się zwie Zeusem czy Przypadkiem, wzbudza dla siebie zajęcie, napięcie uwagi, nadzieję, nieledwo pewność, jak gdyby coś sięnim zwiastowało, coś przygotowywało, jak gdyby człowiek nie był celem, lecz tylko drogą,ogniwem, mostem, wielką obietnicą.17.Do założenia tej hipotezy początku nieczystego sumienia należy po pierwsze to, że owaprzemiana nie była wcale stopniowa, wcale dobrowolna i nie przedstawiała się jako organicz-ne wrastanie w nowe warunki, lecz jako przełom, jako skok, mus, nieodparta fatalność, prze-ciw którym nie było żadnej walki, ani nawet żadnego ressentiment.Po drugie jednak i to, żeprzystosowanie się nie hamowanej dotąd i nie ukształconej ludności do stałej formy, jak za-częło się gwałtem, tak też samymi gwałtami do końca doprowadzone zostało; że najstarsze�państwo�, wedle tego wystąpiło i dalej działało jako tyrania straszliwa, jako miażdżąca ibezwzględna maszynerya, aż wreszcie taki surowy materyał ludu i półzwierząt nietylkougniótł się i stał się podatny, lecz także został u f o r m o w a n y.Używam wyrazu �pań-stwo�: wiadomo, co przez to rozumiem jakąś gromadę płowowłosych drapieżców, rasęzdobywców i panów, która, zorganizowana na sposób wojenny, i posiadając moc do organi-zowania, kładzie bez skrupułu swe straszliwe łapy na ludność może liczebnie nieskończeniewyższą, lecz jeszcze bezkształtną, jeszcze koczowniczą.Tak przecie poczyna się �państwo�na ziemi: sądzę, że pozbyto się owego marzenia, które kazało mu powstawać drogą �umo-wy�.Kto rozkazywać umie, kto jest z natury �panem�, kto gwałtem sobie poczyna w każdymruchu i dziele, cóż ma taki do czynienia z umowami? Takie istoty nie są obliczalne, przy-chodzą jak przeznaczenie, bez powodu, wbrew rozumowi, bez względu, pozoru, zjawiają się,jak grom się zjawia, zbyt strasznie, zbyt nagle, zbyt przekonywająco, zbyt �inaczej�, by na-wet nienawidzone być mogły.Dzieło ich jest instynktownem tworzeniem form, wyciskaniemform, są to najbardziej poniewolni, najnieświadomsi artyści, jacy istnieją.Gdzie się pojawią,jawi się wkrótce coś nowego, twór władczy, który ż y j e, w którym części i funkcye zostałyodgraniczone i uzależnione, w którym nie znajdzie miejsca nic wogóle, w co wprzód nie zo-stał włożony �sens� odnośnie do całości.Oni nie wiedzą, ci urodzeni organizatorowie, cowina, co odpowiedzialność, co wzgląd; rządzi nimi ów straszliwy egoizm twórcy, który pa-trzy jak spiż i czuje się, jak matka przez dziecię swoje, z góry usprawiedliwionym przez swe�dzieło� na wieki.To n i e w n i c h wyrosło nieczyste sumienie, rozumie się z góry, aleby40nie było wyrosło b e z n i c h to obrzydłe zielsko, brakłoby go, gdyby pod naciskiem ichmłotów bijących, ich potęgi twórczej pewne olbrzymie quantum wolności nie zostało usunięteze świata, przynajmniej z widoku i niejako wprowadzone w s t a n u t a j e n i a.Tym wpro-wadzonym gwałtownie w stan utajenia i n s t y n k t e m w o l n o ś c i pojęliśmy to już, tym wstecz wypartym, cofniętym, wewnątrz uwięzionym i wkońcu znajdującym ujście i upustjeszcze tylko na sobie samym instynktem wolności: tem i tylko tem jest w swym zaczątku n ie c z y s t e s u m i e n i e.18.Strzeżmy się pomiatać całem tem zjawiskiem już dlatego, że odrazu jest szpetne i bolesne.W gruncie rzeczy jest to przecie ta sama siła czynna, która u owych potężnych twórców i or-ganizatorów działa wspanialej i buduje państwa, aktora tutaj, wewnętrzna, mniejsza, małost-kowsza, na wstecz skierowana, w �labiryncie piersi�, mówiąc z Goethym, stwarza sobie nie-czyste sumienie, buduje ideały negatywne, to właśnie ów i n s t y n k t w o l n o ś c i (mówiącmoim językiem: wola mocy).Tylko że tworzywem, które urabia kształtująca i gwałcicielskanatura owej siły, jest właśnie sam człowiek, jego cała zwierzęca stara jazń, a n i e, jak wowem większem, najoczniejszem zjawisku, i n n y człowiek, i n n i ludzie.To tajne gwałceniesiebie, to okrucieństwo twórcze, ta uciecha nadawania kształtu sobie samemu, jako ciężkie-mu, opornemu, cierpiącemu tworzywu, uciecha wypalania na sobie woli, krytyki, sprzeczno-ści, pogardy, zaprzeczenia, ta niesamowita i przerażająco rozkoszna robota dobrowolnie roz-dwojonej w sobie duszy, która sobie ból zadaje z rozkoszy zadawania bólu, całe to a k t y w ne �nieczyste sumienie�, jako macierzyńskie łono idealnych i wyobrazniowych wydarzeń jakto już zgadnąć można wywiodło ostatecznie na światło także całą pełnię nowej dziwnejpiękności i potwierdzenia, a może wogóle dopiero po raz pierwszy piękno samo.Cóżby bo-wiem było �pięknem�, gdyby wpierw sprzeczność nie uświadomiła się samej sobie, gdybywpierw brzydota nie powiedziała samej sobie: �jestem brzydka�?.Po tej wskazówce przy-najmniej będzie mniej zagadkowa zagadka, o ile w pojęciach zaprzecznych, jak b e z o s o b ow o ś ć, z a p a r c i e s i ę s i e b i e, o f i a r a, wyraża się ideał, piękność.I jedno odtądwiadomo nie wątpię , mianowicie w jakim rodzaju od początku jest r o z k o s z, którą od-czuwa bezosobowy, samozapierający się, samoofiarny: rozkosz ta należy do okrucieństwa.Tyle tymczasem co do pochodzenia �nieegoistyczności�, jako wartości m o r a l n e j, i celemwyznaczenia gruntu, z którego wartość ta wyrosła: dopiero nieczyste sumienie, dopiero wolasamodręczenia jest warunkiem w a r t o ś c i pierwiastku nieegoistycznego.19.Chorobą jest nieczyste sumienie, to nie ulega wątpliwości, lecz chorobą taką, jaką jest cią-ża naprzykład.Poszukajmy warunków, wśród których choroba ta doszła do najstraszniejszegoi najwyższego szczytu: zobaczymy, co z tą chwilą właściwie dopiero na świat przyszło.Dotego potrzeba jednak długiego oddechu, i przedewszystkiem musimy raz jeszcze wrócić dodawniejszego punktu widzenia.Prywatno-prawny stosunek dłużnika do wierzyciela, o którymjuż obszerniej mowa była, został raz jeszcze, a to w sposób historycznie zupełnie podziwugodny i zastanawiający, wciągnięty jako tłumaczenie w stosunek, gdzie dla nas, ludzi nowo-czesnych, jest może najniezrozumialszy.Mianowicie w stosunek ludzi t e r a z n i e j s z y c hdo swych p r z o d k ó w [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wątki