Ozimina BERENT

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Radowały go osobliwie wczesne druki krakowskie, gdzie na tłocznię przenosiła się jakby zfoliałów mniszą ręką pisanych cicha żarliwość średniowieczna: księgi te budowane były kartaza kartą w pietyzmie szczegółów jak tum gotycki.Tu i ówdzie gotyk jeszcze ociężały, wozdobach i tytułach romańszczyzna nawet, lecz nad wszystkim jakby nowe tchnienie, znoszą-ce dawnej szwabachy natłoki oraz ciosaną sztywność i rebusowość pisma rzymskiego tchnienie powietrzności, perspektywy miłej oku architektoniki unosiło się nad całością: zwia-stująca się dopiero z Zachodu płomienna lekkość Odrodzenia.I tak oto z najlepszego duchaprzeszłości poczęta, przyszłością już idącą nieświadomie owiana, w przyszłości dalekie świa-domie wiodąca, triumphans zdała mu się dziś jeszcze księga taka każda; a co zbożniejsze: zkarty tytułowej historycznej pieczęci wiało dumą miejsca, które ducha powszechnego dojrze-niem oraz piersi wolnych osłoną tym dziełom człowieczeństwa stawać się dozwoliło.Napieściwszy tak oczy, jak i palce starych książek kształtem, papieru lekkością i pergami-nową mocą, liter stylowością intuicyjną, ozdób oraz inicjałów inwencją bogatą, tymi wraże-niami w sobie dzwignięty, aż do pogodnego rozbłysku całej twarzy, skrzepiony przy tym cy-gara smakiem i wonią przeszedł powoli do kart treści.Gdyż oto wpadały mu do rąk białe kruki, o których istnieniu wiedzieć mógł tylko: książki,które do skarbnicy europejskiego ducha przeszedłszy wyginęły doszczętnie w miejscach swe-go urodzenia.Wygarnęła ich stąd miotła szwedzka, tępiły cichaczem ognie jezuickie, roz-wiewały po świecie zawieruchy wieku ostatniego; a czego szczury nie dogryzły po strychachzbarbaryzowanych dworów litewskich, to wyłowiła stamtąd w światy neta cen wysokich,jakie za te szlacheckie i klasztorne śmiecie płacą antykwarze europejscy.Właściciel ich dzi-66siejszy nabywał te książki, jak wskazywały adnotacje, w Londynie, Lipsku, Petersburgu iSztokholmie.Lecz i te kilka ziarn, zebranych z tak bardzo po świecie rozwianego spichrza, ten kramrzadkości bibliofilskich posiadał na sobie mimo wszystko jakby to miał każdy inny, lepszyczy gorszy zbiór taki ponury stygmat zatracania się nieustannego ziaren siewnych.W tę ciszę kościelną dolatywały z dala bezładnie pomieszane echa salonowego gwaru.Na-gle wpadł tu fircyk jakiś w foldze ruchów rozchwiejnych, poszastał się między półkami, samnie wiedzący, po co go tu zniosło, i wyskoczył niebawem.Wyrywając książki z półek na traf, zabłąkał się profesor niebawem w tym lesie.Oto minąłrychło pisarzy Wieku Złotego, w tak zwanym Baroku natknął się na pyszne wydawnictwaoliwskie, za czym, pociągnięty zewnętrznym luksusem wydawnictw Groelowskich i puław-skich, wstąpił myślą w senatorskie koło postaci o posągowym geście i jasnym spojrzeniuwieku Oświecenia na tę nową falę światowego przypływu, która szczytu swego nie się-gnąwszy runęła w dziejów odmęty, by odwieczną współpracę ducha u warsztatu ludzkości itradycyjny kontakt z jego po świecie mistrzami przekazać oręża współdziałaniu po Europie. Oto myślał przerzucając pożółkłe karty �Dekady� wędrownego wojska ostatnich ryce-rzy bez ziemi, wiodących ze sobą po Europie nowej jeszcze i truwerów swoich.Zpiewacyobozowi zamieniani w rozbiciu ostatnim w bardów pielgrzymstwa, pozostawili po gościachEuropy księgi polskie spod tłoczni cudzoziemskich wszystkich miast Zachodu.Przewijały mu się nieustannie pod ręką te rozsiewy pielgrzymstwa. A gdy za sił rozbiciem dumał nad nimi przyszło i woli rozprószenie wśród skłóconejprzez wodzów gromady gdy na Wschodzie pozostał już tylko kadłub narodu obezwładniony,a po stolicach Zachodu stwarzały się jego głowy bezczynne, gdy ogniwa wspólnoty duchowejpryskać już zaczęły nawet w narodzie, z bardo wyłonili się w Europie nowej jeszcze i druidziostatni, wieszcze narodu swego.A jeśli teraz oto przypomniał w tej chwili wzniosą w Paryżu pomnik jednemu z nich,staną może najlepsi narodu obcego przed tłumem tej odgadywanej zaledwie poezji, jakbyprzed druidową świątynią Karnaku, podziwiając tylko wiary ogrom, który ją zbudował, isymboliczne dale naw tej świątnicy otwartej, wiodących od ołtarza krwawych ofiar ludzkichw stronę wschodzącego na wiosnę słońca.I przypomną może tej świątnicy kapłanów, dru-idów celtyckich, słowa spisane w kodeksie króla Hoela: Trzy są rzeczy niezbędne: miecz,księga i harfa.Oto miecz, wyszczerbiony w potrzebie własnej rozprysną w obronie ludówZachodu; harfa zagrała dla ludu całego pod ręką Szopena; księga, acz pieczecią niezrozumia-łej mowy dla obcych zamknięta, jest przecie dla nich wyczuwalnie Zakonem duszy narodu,Arką jego przymierza z ludzkością.I może nie jeden z tak zadumanych przypomni swych czasów W i o s n ę oraz to słowo�mesjanizm�, które dla jednego narodu będąc przemijającą doktryną książek, stało się dladrugiego cmentarzem jego ofiar [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wątki