Barbara Szacka Wstep do Socjologii

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Z perspektywy biologii ewolucyjnej małe grupy o charakterze grup pierwotnych stanowią naturalneśrodowisko człowieka.Przez tysiąclecia istnienia gatunku ludzkiego były formą organizacji społecznej,która zapewniała człowiekowi przetrwanie.Do uczestniczenia w takich grupach zaprogramowała nasewolucja i potrzeba ta jest naszym dziedzictwem ewolucyjnym.Grupy, które nie spełniają warunków grupy pierwotnej, bywają określane mianem grup wtórnych.Pojęcie grupy wtórnej rzadko występuje samodzielnie i najczęściej pojawia się wraz z pojęciem grupypierwotnej jako jego kontrastowe przeciwstawienie słu\ące uwydatnianiu cech właściwych grupiepierwotnej.Grupy własna i obcaPojęcie grupy własnej wprowadził do socjologii antropolog amerykański William Graham Sumner (1840-1910).Badając społeczeństwa pierwotne, spostrzegł w nich krańcowo odmienny stosunek do zbiorowościwłasnych i tych, które są na zewnątrz nich.Stwierdził: Uczestników grupy własnej cechują wzajemnestosunki pokoju, porządku, prawa, rządu i gospodarności.Ich stosunek do wszystkich ludzi spoza grupy towojna i grabie\, chyba \e zmieniły to umowy.Stosunki kole\eństwa i pokoju w grupie własnej orazwrogości i wojny w odniesieniu do grup obcych są współzale\ne [.].Lojalność wobec grupy własnej,poświęcenie dla niej oraz nienawiść i pogarda dla ludzi spoza grupy, braterstwo wewnątrz, wojna nazewnątrz - wszystko to powstaje jednocześnie jako produkt tej samej sytuacji" (Sumner 1906: 12-13, za:Merton 1982c: 350).Okazało się następnie, \e odmienny stosunek do grupy własnej i grupy obcej nie jest cechą wyłączniespołeczeństw pierwotnych, ale czymś powszechnym, chocia\ nie zawsze przybiera tak drastyczną postać jakopisywana przez Sumnera.Jednym z przejawów tego odmiennego stosunku są ró\nice w stereotypowymsposobie postrzegania grupy własnej i grupy obcej.Grupę własną postrzega się zazwyczaj jako bardziej zró\nicowaną i zindywidualizowaną ni\ grupęobcą.W doniesieniu do grupy własnej zapamiętuje się raczej zachowania dobre, pozytywne, natomiast wodniesieniu do obcej - złe, negatywne.Ponadto zachowania pozytywne grupy obcej tłumaczy się najczęściejniezale\ną od nich sytuacją zewnętrzną, negatywne zaś - ich paskudnym charakterem.Dokładnieodwrotnie jest w przypadku grupy własnej - powodów zachowań negatywnych szuka się wkoniecznościach wynikających z sytuacji zewnętrznej, po-198 Część trzecia.Zbiorowości społecznezytywnych zaś - w szlachetnym charakterze jej członków (Kurcz 1994: 149-151).Mimo \e pytanie, czy ka\da grupa, w której ludzie uczestniczą, to dla nich grupa własna, jestpytaniem zasadniczym, trudno o jednoznaczną odpowiedz.Z jednej bowiem strony sensownie byłobyuznać za grupy własne tylko szczególne rodzaje grup uczestnictwa, takie, które cechuje silna więzwewnętrzna i wrogość wobec grup i zbiorowości zewnętrznych.Z drugiej jednak strony podział na swoich iobcych wraz z towarzyszącymi mu postawami i zachowaniami charakterystycznymi dla grupy własnej jestniesłychanie łatwo wywołać.W wielu badaniach wykazano, \e tego rodzaju zachowania mogą pojawić sięnawet wtedy, kiedy zbiór swoich" nie spełnia kryteriów pozwalających uznać go za grupę i jest zbioremludzi losowo dobranych dla celów eksperymentu.Jeden z takich eksperymentów opisuje John C.Turner.Polegał on na tym, \e badacze podzielili losowo badane jednostki nadwie kategorie (Grupę X i Y), pomijając wszelkie mo\liwe zmienne wią\ące się zwykle z członkostwem grupowym.Członkostwo było anonimowe, brakowało wspólnego celu, interakcji społecznej i innych podstaw spójnych stosunkówmiędzy członkami.Niemniej jednak osoby badane, dokonując rozdziału nagród pienię\nych (w warunkach, w którychsame nie mogły korzystać z obranej strategii), dyskryminowały członków anonimowej grupy zewnętrznej i faworyzowałyczłonków anonimowej grupy �własnej�" (Turner 1998: 156).Słynny jest tak\e eksperyment Muzafera Sherifaprzeprowadzony wśród amerykańskich chłopców przebywających na obozie wakacyjnym.Chłopców stanowiących jednolitągrupę o znanej strukturze socjometrycznej podzielono na dwie, z których jedną nazwano grupą Czerwonych Diabłów", adrugą Buldogów".Grupom tym organizowano zajęcia i wyznaczano zadania w taki sposób, aby nieustannie ze sobąwspółzawodniczyły.Rezultatem był konflikt między grupami, zerwanie więzów łączących chłopców, zanim zostaliprzydzieleni do ró\nych grup, oraz wzrost zwartości obu grup i wytworzenie się struktury socjometrycznej innej ni\ pierwotna.W drugiej fazie eksperymentu, stawiając przed wszystkimi chłopcami zadania wa\ne dla całego obozu, zlikwidowanoantagonizm i odnowiono pierwotne więzi między chłopcami (Aronson 1978: 244 i nast.).Stosując określenie grupa własna", najczęściej nie zwraca się specjalnej uwagi, czy dany zbiór ludzispełnia kryteria bycia grupą, i koncentruje ją na samym występowaniu podziału na my" i oni", swoi" i obcy" oraz jego konsekwencjach.Wskutek tego określenie grupa własna" często oznacza po prostu zbiórludzi postrzegających się w jakiejś sytuacji jako my".Powszechność podziałów na swoich" i obcych" oraz natę\enie towarzyszących im emocji skłanianiektórych naukowców do uznania ich za przejaw natury ludzkiej powstałej na drodze ewolucji.Niewykluczone, \e mają rację.Jednak\e, przyznając im rację, nie mo\na zapominać, \e nawet je\eli emocjezwiązane ze swoimi" i obcymi" wywodzą się z na-Rozdział VIII.Grupa społeczna 199szego dziedzictwa ewolucyjnego, to o tym, kto jest swoim", a kto obcym" decyduje nie biologia, leczkultura.To kultura dostarcza kryteriów podziału na swoich i obcych oraz znaków identyfikacyjnychpozwalających ich od siebie odró\niać.Zwiadczą o tym wspomniane eksperymenty.Uprzytomniają oneponadto łatwość manipulowania tymi podziałami i towarzyszącymi im emocjami.Grupa odniesieniaOkreślenie grupa odniesienia bywa u\ywane w dwojakim sensie.Po pierwsze, na oznaczenie grupy,która jest dla danej jednostki zródłem norm i wartości, a tak\e wzorów zachowań, wedle których modelujewłasne postępowanie.Po drugie, mo\e oznaczać grupę, która jest dla jednostki tłem oceny przez nią bądzwłasnej sytuacji, bądz postępowania [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wątki