[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Igdy się nad tym nieraz zastanawiałem, stawało się jasnym dla mnie, żewszystkiego tego dokonała wyjątkowa dzielność nielicznych jednostek i żedzięki niej niedostatek odnosił zwycięstwo nad bogactwem, mała liczbanad masą.A kiedy w zbytku i gnuśności rozkładowi uległo społeczeństwo,na odwrót rzeczpospolita dzięki swej wielkości dzwigała na sobie błędyswoich wodzów i urzędników; podobnie jak matka porodami wysilona, niewydał Rzym przez długie czasy ani jednego wielkiego przez swą dzielnośćczłowieka.Lecz za mojej pamięci dwóch było mężów ogromnejdzielności, charakteru odmiennego: Marek Katon i Gajus Cezar.Aponieważ sam temat się nasunął, nie jest moim zamiarem pomijaćmilczeniem tę okazję, lecz skreślę naturę i charakter obu, o ile to potrafię.54.Przeto pochodzenie, wiek, wymowę prawie równą mieli;wielkoduszność równą, równą też sławę, lecz każdy inną.Cezar dziękiwyświadczaniu dobrodziejstw i dzięki hojności uchodził za wielkiego,Katon dzięki nieskazitelności życia.Tamten stał się sławny przez litość imiłosierdzie, temu surowość dodała godności.Cezar przez dawanie,wspieranie i przebaczanie.Katon przez nie dawanie zyskał sławę.Wpierwszym była dla nieszczęśliwych ucieczka, w drugim dla złychzagłada, u tamtego chwalono przystępność, u tego stałość.W końcu Cezarprzyjął za zasadę trudzić się, czuwać, zajmować się sprawami przy- jaciół, swoje własne zaniedbywać, niczego nie odmawiać, co godne byłopodarowania; dla siebie życzył sobie wielkiej sławy, wojska i nowej wojny,gdzie by dzielność jego mogła zabłysnąć.Tymczasem Katon uznawałskromność i to co przystoi, lecz przede wszystkim surowość; nierywalizował w bogactwie z bogaczem ani w partyjnictwie z partyjnikiem,lecz z dzielnym współzawodniczył w dzielności, ze skromnym wskromności, z bezinteresownym w bezinteresowności; wolał być uczciwymniż wydawać się dobrym; w ten sposób im mniej starał się o sławę, tymwięcej szła ona za nim.55.Kiedy jak powiedziałem, senat poszedł za wnioskiem Katona,konsul uważając że najlepiej będzie załatwić wszystko jeszcze przed nocą iubiec ewentualne wypadki, każe triumwirom przygotować wszystko, co dowykonania wyroku było konieczne.Sam rozstawiwszy posterunki,sprowadza Lentulusa do więzienia, to samo robią z innymi pretorzy.Jest wwięzieniu miejsce zwane Tullianum, jeśli trochę pójdziesz w górę na lewo,około 12 stóp w ziemię wpuszczone.Chronią go ze wszystkich stronściany, a z góry sklepienie spojone kamiennymi łukami; z powoduzaniedbania, ciemności i zapachu, wygląd tego miejsca jest ohydny istraszny.Spuściwszy do tego miejsca Lentulusa, kaci, którym to zlecono,zadusili go stryczkiem.W ten sposób ów patrycjusz z najsławniejszegorodu Korneliuszów, były konsul rzymski znalazł koniec życia godny swegocharakteru i czynów.Cetegusa, Statiliusza, Gabiniusza i Cepariusza,stracono w ten sam sposób.56.Podczas tych wypadków w Rzymie, Katylina z całego tłumu,sprowadzonego przez siebie jak również z ludzi Manliusza formuje dwalegiony i stan liczbowy kohort ustala proporcjonalnie do ogólnej liczbyswych żołnierzy.Następnie kiedy jakiś ochotnik albo ktoś zesprzymierzeńców do jego obozu przybył, po równi po kohortach rozdzielałi w krótkim czasie uzyskał pełny stan liczebny legionów, podczas gdy napoczątku nie więcej miał w ogóle jak 2000 ludzi.Ale z całego tego tłumumniej więcej tylko jedna czwarta wyposażona była w broń wojskową,reszta, jak kogo uzbroił przypadek, miała małe oszczepy lub lance, albo ostre drągi.A kiedy Antoniusz z wojskiem nadciągał,Katylina przesuwał swe wojska w górach, raz ku stolicy raz w kierunkuGallii się zwracał, nieprzyjaciołom nie dawał sposobności do bitwy.Spodziewał się, że lada dzień będzie miał wielką armię, jeśli wspólnicy wRzymie plany swe wykonają.Tymczasem nie przyjmował niewolników,których wielkie masy zrazu do niego się zbiegły, ufny w siły spisku arównocześnie uważając, że niekorzystne byłoby dla jego planów, jeślibysię ustaliło wrażenie, że sprawę obywateli ze sprawą zbiegłychniewolników związał.57.Lecz skoro nadeszła do obozu wieść o wykryciu spisku w Rzymie io wykonaniu wyroku na Lentulusie, Cetegusie i innych wyżejwymienionych, większa cześć spiskowców, których do wojny pociągnęłanadzieja grabieży albo chęć przewrotu politycznego, rozbiega się; resztęprowadzi Katylina poprzez trudne do przejścia góry wielkimi marszami wokolice Pistorii zamierzając ścieżkami przez Apenin umknąć potajemniedo Gali Zaalpejskiej.Lecz Kwintus Metellus Celer stał z trzema legionamina straży w ziemi Piceńskiej, wnioskując z ciężkiego położenia w jakimsię Katylina znalazł, że to właśnie zamierza uczynić co wyżejpowiedzieliśmy.Przeto dowiedziawszy się od zbiegów o jego marszu,szybko zwinął obóz i zajął pozycje u samego podnóża gór, którędy musiałKatylina schodzić śpiesząc do Gallii.Ale także Antoniusz nie był daleko,który stojąc na czele wielkiej armii miał ścigać na równinie cofającego sięnieprzyjaciela.A Katylina widząc, że zamknięty jest górami inieprzyjacielskim wojskiem, że w stolicy sytuacja zle się przedstawia, anie ma żadnej nadziei ucieczki ani pomocy i uważając, że najlepiej będziespróbować w takiej sytuacji szczęścia wojennego postanowił jaknajszybciej zmierzyć się z Antoniuszem.Przeto zwoławszy zebranie, tegorodzaju mowę wygłosił:58. Wiem żołnierze, że słowa nie dodają męstwa, i że żadne wojskowskutek mowy wodza nie stanie się z gnuśnego aktywnym ani ztchórzliwego dzielnym.Jaka jest w kim dzielność albo z natury, albo zwychowania, taka zwykle objawia się na wojnie.Komu ani chęć sławy aniniebezpieczeństwo nie dodają bodzca, takiego na próżno byś zagrzewał; strach w sercu zatyka mu uszy.Lecz ja zwołałem was, aby wam pewne rzeczy przypomnieć, arównocześnie, żeby wyjaśnić wam przyczyny mej decyzji
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
