Polityka

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Podobno także i kobiety usiłował Likurgpodporządkować swym prawom, ale zaniechał tego, kiedy mu opór stawiły.9.One zatem ponoszą winę za to, co się stało, a więc oczywiście i za tezjawiska ujemne.Nie to jednakowoż jest przedmiotem naszego badania, komunależy przebaczyć lub nie, ale właściwe czy niewłaściwe urządzenie stosunków.Wadliwe zaś ustawienie zagadnienia kobiet nie tylko zdaje się stanowić pewnąskazę na ustroju samym dla siebie, jak to już poprzednio zauważyłem54, alei przyczynia się w pewnym stopniu do spotęgowania żądzy pieniądza.10.Poza tym mianowicie, co teraz omówiłem, można by podnieść zarzutyz powodu niezdrowych stosunków w dziedzinie własności [u Spartan].Jedni z nichbowiem doszli do posiadania nadmiernie wielkich majątków, inni zaś majązupełnie nieznaczne, dlatego też własność ziemska przeszła w ręce niewielu.Alei postanowienia prawne w tym względzie są błędne; sprzedaż bowiem lub kupnomajątku ziemskiego obłożył prawodawca piętnem hańby i zrobił to słusznie, alezostawił swobodę darowania go lub pozostawienia w spadku wedle woli, choć tomusiało przecież dać ten sam wynik, co i w wypadku sprzedaży.11.Toteż prawie dwie piąte wszystkiej własności ziemskiej znajduje się w rękachkobiet, częścią dlatego, że jest wielka liczba córek dziedziczących, częścią dlatego,że daje się im wielkie posagi.A przecież byłoby lepiej nie pozwolić na żadne wianoalbo na nieznaczne tylko czy wreszcie i średnie55.Obecnie zaś wolno każdemuwydać dziedziczkę swoją za kogo zechce, a jeśli kto umrze bez testamentu, to jegoprawny spadkobierca, którego zostawi, daje ją, komu zechce56.Stąd też, choć krajmoże wyżywić 1500 jezdzców i 30 000 hoplitów, nie było ich w sumie ani tysiąca57.12.Jakoż samo doświadczenie wykazało, że było to błędne urządzenie, bopaństwo nie wytrzymało nawet jednego ciosu58, ale upadło z braku ludzi.Podobno53Jak wynika z następnego zdania, Arystoteles ma tu na myśli Likurga, którego działalność datujetym samym na okres czasu po I, czy nawet po II wojnie meseńskiej, czyli na koniec VIII lub połowęVII w.Zostaje to w sprzeczności z relacją, według której Likurg był opiekunem Charillosa, a więcmiałby działać w IX w.p.n.e.(por.niżej, rozdz.8, � 1).54Por.wyżej, � 5.55Bucheler, za nim i inni wydawcy, przyjmują tu lukę w tekście.56Zdanie niejasne, jeśli bowiem córka jest dziedziczką, to co znaczy prawny spadkobierca,którego zostawi"? W.L.Newman w swoim wydaniu (The Politics of Aristotle, text, introd., essays andnotes by., vol.1-4, Oxford 1887-1902, t.2, s.329) w uwagach do tego miejsca przypuszcza, żechodzi tu o najbliższego krewnego, który dziedziczy z prawa majątek niejako ze spadkobierczynią, bynastępnie wydać ją za mąż wedle uznania, oddając jej równocześnie spadek.57Według świadectwa Plutarcha (Agis 5) liczba Spartan ok.połowy III w.p.n.e.spadła do 700,a własność ziemska skupiła się w rękach zaledwie 100 obywateli.58Mowa niewątpliwie o bitwie pod Leuktrami (371 r.p.n.e.), która stała się grobem potęgi Sparty. 43za dawniejszych królów nadawano obcym prawo obywatelstwa, tak że mimodługoletnich wojen nie dawał się odczuć brak ludzi i kiedyś było, jak powiadają,nawet 10 000 Spartan.Czy to prawda, czy nie, lepiej przecież postarać sięo zwiększanie ludności państwa przez zrównanie posiadłości.13.Temu środkowi poprawy stoi jednak na przeszkodzie prawo o płodzeniudzieci.Prawodawca bowiem chcąc, aby jak najwięcej było Spartan, stara sięnakłonić obywateli, by jak najwięcej dzieci płodzili; istnieje bowiem u nich prawo,ze ten, kto spłodzi trzech synów, otrzymuje zwolnienie od służby wojskowej, przyczterech zaś nawet i od wszelkich danin.A przecież jest jasną rzeczą, że przywzroście ludności i postępującym skutkiem tego rozdrobnieniu własności ziemskiej,z konieczności mnoży się liczba ubogich.14.yle jednak przedstawia się też urządzenie eforatu.Władza ta mau nich moc rozstrzygania o najważniejszych sprawach, ale jest ona dostępnadla wszystkich z ludu, tak ze często dochodzili do tej godności bardzobiedni ludzie, którzy z powodu ubóstwa bywali przekupni.Okazało się towielokrotnie zarówno dawniej, jak i teraz w sprawie Andryjczyków59; niektórzybowiem z eforów, przekupieni pieniędzmi, byliby całe państwo zgubili, o ileby to od nich zależało.%7łe zaś władza ta jest zbyt wielka i równa władzytyrana, więc i królowie byli zmuszeni o ich względy zabiegać, tak że cierpiałna tym równocześnie i ustrój, bo z arystokratycznego przeradzał się w de-mokratyczny.15.Równocześnie jednak władza ta podtrzymuje ustrój, bo lud, majączapewniony udział w najwyższej władzy, zachowuje się spokojnie, tak ze czy todzięki prawodawcy, czy dzięki zrządzeniu losu, jest to korzystną okolicznością dlaistniejących stosunków.Jeśli bowiem ustrój ma się utrzymać, to muszą wszystkieczłony państwa dążyć do tego, aby być i zostać sobą.Królowie więc odpowiadajątemu wymaganiu ze względu na cześć, jakiej zażywają, ludzie znakomici zewzględu na przynależność do rady starców [geruzji], bo godność ta jest nagrodąza tę cnotę, a lud ze względu na eforat, bo na ten urząd wybiera się wszystkichbez różnicy.16.Chociaż do godności efora wszyscy powinni mieć dostęp, to jednak wybórnie był przeprowadzany w ten sposób, co obecnie (bo ten jest zbyt dziecinny)60 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wątki