Cyceron O naturze bogow

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Następnie, niżej od niej mamy Mer-kurego (Grecy nazywają go ��, czyli migo-cącym), który wędruje wzdłuż koła znaków nie-bieskich prawie w ciągu roku, przy czym nigdy nieodsuwa się od słońca dalej nizli na odległość jednegoznaku, bądz to poprzedzając słońce, bądz też po-dążając za nim.Najniższą z pięciu gwiazd błędnychi najbliższą ziemi jest Wenus, która, gdy biegnieprzed słońcem, nazywa się po grecku ��,a po łacinie Lucifer, to jest sprowadzającą światłośćlub jutrzenką, gdy zaś posuwa się za słońcem "��, czyli gwiazdą wieczorną.Przebywa onaswoją drogę w ciągu roku, podróżując wzdłuż i w po-przek koła utworzonego przez dwanaście znakówniebieskich, zachowując się tak samo jak poprzedniegwiazdy, nie odchodząc od słońca dalej niż o odle-głość dwóch znaków i niekiedy je wyprzedzając,a niekiedy podążając za nim.Otóż ta nieodmiennośćruchu ciał niebieskich oraz tak wielka zgodność ter-minów, utrzymująca się przez całą wieczność po-mimo tak rozmaitych obrotów, nie jest dla mniezrozumiała, jeśli nie ma tam myśli, rozumu i mą-drości.A ponieważ widzimy, że ciała niebieskiemają te rzeczy, musimy je zaliczać międzybogów. 104Co zaś dotyczy gwiazd zwanych stałymi, to i oneprzejawiają tę samą mądrość i roztropność.Doko-nując zgodnie i nieprzerwanie codziennych obrotów,bynajmniej nie krążą one wraz z eterem ani nie sąprzymocowane do nieba, jak twierdzi wielu ludzinieobeznanych z nauką przyrody.Bo istota eterunie jest taka, iżby siłą swą mógł on porwać i obracaćznajdujące się w jego otoczeniu gwiazdy: nie wy-daje się, aby delikatny, przejrzysty i przenikniętyrównomiernym ciepłem eter był dostatecznie zdolnydo podtrzymywania gwiazd.Gwiazdy stałe więc mająswoją własną sferę, nie związaną z eterem, oddzie-loną i niezależną odeń.Jednakże ich roczne obiegi,które odbywają się bez przerwy z zadziwiającąi wprost niewiarygodną stałością, dowodzą, żei w nich znajduje się moc boska oraz rozum boski.Kto nie rozumie, że mają one taką moc, robi wra-żenie, że w ogóle nic nie rozumie.Nie ma tedy na niebie ani przypadku, ani dowol-ności, ani błądzenia, ani bezzasadności; przeciwnie,panuje tarn całkowity porządek, prawda, celowośćoraz pewność.Stwory zaś, którym tego wszystkiegobrakuje i które są przez to kłamliwe, fałszywe i pełnebłędów, krążą dokoła ziemi i pod księżycem, któryze wszystkich ciał niebieskich jest najniższy, jak rów-nież przebywają na ziemi.Kto więc uważa, że tenzadziwiający porządek na niebie i niezwykła sta-teczność, z której wywodzi się wszelka trwałość i po-myślność wszech rzeczy, są bezrozumne, ten samwinien być poczytywany za pozbawionego rozumu.Toteż nie pobłądzę, jak mniemam, jeśli rozwa- 105żania te zacznę od najznakomitszego badaczaprawdy.Mianowicie Zenon określa naturę w tensposób, iż nazywa ją biegłym w sztuce tworzeniaogniem zmierzającym systematycznie do płodzenia.Uważa bowiem, że najbardziej charakterystycznąwłaściwością sztuki jest tworzenie i płodzenie czegośnowego; to zaś, czego w naszych dziełach sztukidokonywa ręka ludzka, z daleko większym artyzmemtworzy natura, to jest jakem powiedział biegływ sztuce tworzenia ogień, który jest nauczycielemwszystkich pozostałych sztuk.Z tego punktu wi-dzenia odznacza się biegłością w sztuce cała natura,ponieważ ma ona jakby pewne zasady i prawidła,których trzyma się w swym postępowaniu.Co siętyczy zaś natury samego świata, który w obwodzieswoim obejmuje i zamyka wszystko, to ten samZenon nazywa ją nie tylko biegłą w sztuce, leczwprost mistrzynią, doradczynią i dostarczycielkąwszelkich potrzebnych i pożytecznych rzeczy.I takjak każda z innych istot rodzi się, wzrasta i za-chowuje się w całości dzięki swemu nasieniu, rów-nież i natura świata zawiera w sobie zależne tylkood jej własnej woli popędy, dążenia i pragnienia,co wszystko oznaczają Grecy mianem ��, czylibodzca.Stosownie do tego podejmuje ona działal-ność tak jak i my, którzy znajdujemy pobudki w na-szej duszy i w naszych odczuciach.Jeśli na tympolega rozum świata i jeśli dla tej przyczyny słuszniemoże być nazwany przezornością lub opatrznością(co Grecy określają wyrazem ��), to nadewszystko troszczy się ona i najwięcej zajęta jest po 106pierwsze tym, aby świat mógł jak najdłużej trwać,a po drugie tym, by mu na niczym nie zbywało;ale głównie dba o to, by świat odznaczał się szcze-gólniejszą pięknością i był przystrojony wszelkimiozdobami.Była mowa o wszechświecie, była też mowa o cia-łach niebieskich, a już niewiele brakowało, by uka-zało nam się całe mnóstwo bogów, którzy ani niepróżnują, ani nie wykonują swych czynności ze zbytwielkim natężeniem sił.Na pewno nie mają oniw sobie żył, nerwów i kości ani nie używają takichpotraw i napojów, z których gromadziłyby się w nichnazbyt ostre albo nazbyt gęste soki; nie mają rów-nież takich ciał, iżby bali się upadku, uderzenia lubchorób, które wynikają z nadmiernego utrudzeniaczłonków.Lękając się właśnie tych rzeczy zmyśliłEpikur bogów mających tylko sam zarys i zupełniebezczynnych.Lecz nasze bóstwa, obdarzone naj-piękniejszą postacią i zamieszkałe w najpogodniej-szej okolicy nieba, poruszają się i miarkują swójbieg tak, iż ma się wrażenie, że zawarły ugodę codo zachowywania i strzeżenia wszystkiego.Jednakowoż istnieje jeszcze wiele innych istot,które ze względu na ich wielkie dobrodziejstwasłusznie uznane zostały za bóstwa i obdarzone imio-nami zarówno przez największych mędrców Grecji,jak i przez naszych przodków.Sądzili oni bowiem,iż cokolwiek przysparza rodzajowi ludzkiemu wiel-kich korzyści, ma swe zródło wyłącznie w nadzwy-czajnej dobroci bogów względem ludzi.Tak więcwszystko, co pochodziło od jakiegoś bóstwa, zaczęli 107oni określać imieniem tego bóstwa.Stąd na przy-kład polne płody zwiemy Cererą, a wino Liberem;stąd też owo powiedzenie Terencjusza, że bezCerery i Libera ziębnie Wenera".Następnie wy-razów mających jakąś głębszą treść zaczęto używaćw ten sposób, iż treść tę uznano za bóstwo.Przy-kładem może tu być Wierność (Fides) i Rozwaga(Mens), których świątynie, jak wiadomo, poświęciłostatnio na Kapitolu Marek Emiliusz Skaurus, cho-ciaż świątynia Wierności została już poprzednio po-święcona przez Aulusa Atyliusza Kalatyna.Mamyteż świątynię Cnoty (Virtutis) i świątynię Honoru(Honoris), odnowioną przez Marka Marcellusa, a po-święconą przed wielu laty za czasów wojny ligu-styckiej przez Kwintusa Maksymusa [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wątki