Pan komisarz wojenny Lam

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
.Był żebra-kiem za żebraka nie wydaliby jej rodzice.Była to już połowa owego szczerego wyznania, zktórym od siedmiu miesięcy nosił się pan Artur, wahając się je wypowiedzieć.Teraz oczeki-wał z drżeniem i biciem serca, jakie ono sprawi wrażenie.Panna Róża zamyśliła się na chwilę na małą bardzo chwilę, i powiedziała mu potem wśród głośnego łkania, że, jako Polka, go-towa jest dzielić z nim ubóstwo, nawet wygnanie, że rodzice nie mogą i nie zechcą jej zabro-nić, by szła za popędem swego serca.Po tych słowach jej pan Artur, po raz setny, chciał rzu-cić się jej do nóg i wyznać resztę ale i tym razem nie miał odwagi.Przyznać się, że dlapróżności, dla błyszczenia, przez tak długi czas oszukiwał ją, równie jak wszystkich, przybra-nym tytułem i nazwiskiem, przyznać się do tego, gdy jeszcze zawsze nie był pewnym, czywłaśnie ten tytuł i to nazwisko nie były głównym, może jedynym bodzcem jej miłości kuniemu, narazić się na utratę długo pieszczonego marzenia, to było za wiele!A jednak pan Artur czuł, że musiało przyjść do tego, nim odjedzie, jeżeli się nie miał na-razić na pózniejsze, przypadkowe wykrycie prawdy, bez jego przyczynienia się uskutecznionei stawiające go jako prostego oszusta w oczach kochanki i jej rodziców.Zresztą hr.Cybulnic-ki, z którym widywał się pan Artur kilka razy podczas swego pobytu w Cewkowicach, zachę-cał go zawsze do starania się o rękę panny Róży, choć dawał mu do zrozumienia w sposóbniejasny i bardzo delikatny, że nie uważa go za księcia ani za nic podobnego. Szlachcic przepada za tytułami mawiał pan hrabia ale pański stosunek z panną Różąstał się tak głośnym, że dałby panu córkę, choćbyś pan był nie księciem, ale kelnerem.Pan Artur liczył trochę na to, że rozumowanie pana hrabiego Cypriana było słusznym.Te-raz, gdy słowa panny Róży dodały mu otuchy, postanowił pomówić z panem Melitonem oswoim położeniu i wybadać go bodaj z daleka co do swoich uczuć i zamiarów względemmłodej córki rodu Kacprowskich.Pan Meliton nie mniej od swoich sąsiadów przerażony był stanem oblężenia, ale co do księcia mniemał, że gdyby hrabia Cyprian Cybulnicki chciał wziąść go pod swoją opiekę iprzedstawić władzom austriackim jako swego kuzyna, pozostanie jego w kraju nie byłobypołączone z wielkimi trudnościami.Pan Artur, jak wiemy, posiadał kartę legitymacyjną ja-kiegoś Edwarda hr.Cybulnickiego, nie zostawało tedy nic, jak tylko zapewnić się, że hr.Cy-prian w razie potrzeby przyzna się do niego jako do kuzyna wobec becyrku. Młody hr.Cybulnicki mówił pan Meliton może przecież bawić w tych stronach, nieobudzając podejrzeń policji.Może np.odwidzać familię albo starać się gdzie o pannę.Pan Artur zmięszał się mocno i zarumienił przy tej ostatniej wzmiance, pan Meliton zaśuścisnął mu czule obydwie ręce i prosił go, by nie wątpił o przyjazni i niezmiernej życzliwo-ści całego domu Kacprowskich dla jego osoby.Nie tylko jego poświęcenie się dla sprawy, alezacne osobiste przymioty zjednały mu te względy tak zasłużone; pan Meliton prosił go więc,by dom cewkowicki uważał za swój własny.Bohater mój zrozumiał, że pan Meliton rad by był niezmiernie, gdyby dom cewkowickimógł uważać księcia Artura Czetwertyńskiego za swego własnego syna.Ale, niestety, on niebył, nie chciał i nie mógł być dłużej księciem Czetwertyńskim.Wśród nawału sprzecznych136uczuć i myśli, wobec wszystkich trudności, które go otaczały, hr.Cyprian wydał mu się wistocie kotwicą nadziei.Postanowił udać się do niego i po czułym pożegnaniu z panną Różąwyjechał w pół godziny pózniej do Cybulowa.Panny Kacprowskie długo patrzyły za nim przez okno.Panna Róża i panna Melania zano-siły się od płaczu, nawet pani Kacprowska nie mogła się oprzeć łzom i gorszym od łez spa-zmom.137ROZDZIAA XVIJAKO PAN HRABIA CYBULNICKI ZAJMUJE SI LOSEM DWOJGAMAODYCH LUDZI I APELUJE DO DEMOKRATYCZNYCH ZASADP.KACPROWSKIEGOJuż sama fizjognomia okolicy, przez którą jechał p.Artur, wydawała mu się zupełniezmienioną wskutek zaprowadzonego zaledwie od dwóch dni stanu oblężenia.W istocie,oprócz wart włościańskich na krzyżowych drogach i przy wjezdzie do każdej wsi (które towarty jednak nie zatrzymywały czworokonnego ekwipażu cewkowickiego, dobrze znanego wcałej okolicy) nie było innej zmiany; śnieg jak przedtem leżał we wklęsłościach roli i wrowach, i pod płotami, a nie pokryte nim miejsca sterczały czarne i wilgotne, tak że cała prze-strzeń, którą oko objąć mogło, podobną była do wielkiej miski powideł, przemieszanych zśmietaną.Wśród tego pięknego krajobrazu wiła się droga pełna grudy i wybojów, a niebojednostajnie szare patrzało zaspanymi oczyma na ziemię zdawało się dąsać, że nie ma tu nicnowego ani uwagi godnego.Ale wskutek przykrego i wyjątkowego swojego położenia p.Artur znajdował, że marzec nigdy jeszcze nie był tak brzydkim ani wiatr północno-wschodnitak przenikliwym jak w roku zbawienia 1864.Cóż dopiero, gdyby mógł był zajrzeć do do-mów, które mijał, gdyby mógł był zobaczyć owe twarze, niedawno jeszcze nastrajające się dopatriotycznego marsu, a teraz tak żywo przypominające � 66, że zdawały się jakby wykrojonez c.k.kodeksu karnego.U nas w Galicji, a to nie tylko w wielkim księstwie cybulowskim, ale nawet w parafii na-rodowo-demokratycznej, mnóstwo jest odważnych i tęgich ludzi.Mówią jak Katony, a dzia-łają jak Brutusy, ale oczywiście w granicach ustawami określonych.Dlatego też im ciaśniej-sze stają się te granice, tym mniej mamy Katonów i Brutusów.Nie przypominam sobie naprzykład, ażeby nasz hrabia Katon383 w czasach podobnego ścieśnienia granic ustawamiokreślonych , powtarzał swoją słynną formułkę: ego autem censeo384, że należy znieść po-datek spadkowy.Nasi Mariusze i Gracchowie także kładą uszy po sobie w takich razach,reszta siedzi w kozie i tylko jeden Kornel Krzeczunowicz, czy mamy konstytucję, czy stanoblężenia, czy rewolucję, czy rezolucję, zawsze i wszędzie wykazuje niesłuszność katastru385.Toteż gdyby p.Artur zajrzał był po drodze do Barciszowiec albo do Jelonek, albo gdziekol-wiek indziej, byłby dopiero poznał, jak radykalnie jedno rozporządzenie c.k.namiestnictwamogło przewrócić do góry nogami stanowisko zacnej, światłej i niezależnej części miesz-kańców tego równie politycznie dojrzałego, jak gruntownie lojalnego kraju.Lecz p.Artur nie wstępował nigdzie.Tylko między Jelonkami a Babotłukami pojawiły sięz lasu obok drogi dwie postacie w brunatnych świtkach, w niebieskich szarawarach i wyso-kich butach, które zatrzymały powóz dla pomówienia z naszym bohaterem.Byli to Wołynia-cy, wypędzeni z kwatery przez któregoś cybulowianina, ponieważ nie chcieli meldować sięwładzy austriackiej i dać się odstawić za granicę.Opowiadali, że jest ich kilkunastu w lesie,gdzie koczują już dwie doby bez dachu, strawy i cieplejszej odzieży [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Wątki